Không kể tội con trước mặt bạn bè, tiếp đón bạn con tới
nhà một cách nhiệt tình, khen nhiều hơn chê... là những cách giúp con
xây dựng lòng tự tin.
Tự tin là tính cách vốn có của trẻ,
thế nhưng việc giáo dục và ứng xử của cha mẹ trong gia đình với đứa trẻ
có thể làm giảm đi hay gia tăng tính này. Dưới đây là một số nguyên tắc
mà cha mẹ cần lưu ý.
Không kể tội con trước mặt bạn bè
Một trong những điều làm trẻ tổn
thương nghiêm trọng nhất chính là việc bị bố mẹ hạ nhục trước mặt bạn
bè. Điều này cũng tương tự việc chúng ta bị sếp lôi ra phê bình trong
một buổi họp, nhưng mức độ tác động thì có thể nghiêm trọng hơn nhiều,
bởi khi bị phê bình trước các đồng nghiệp, chúng ta có thể nhận ra sai
lầm và chấp nhận, coi như một hình thức kỷ luật, mặc dù một người sếp
giỏi sẽ không bao giờ làm thế. Nhưng trẻ thì không thể nào xem việc bố
mẹ chửi bới hay tát tai trước mặt bạn bè là điều có thể chấp nhận.
|
|
|
|
Chúng ta sẽ cho rằng, tại sao thầy cô của trẻ có thể đánh, phạt
chúng trên lớp, cũng trước mặt bạn bè còn bố mẹ thì không? Hai điều này
giống nhau về hình thức nhưng lại khác nhau hoàn toàn về bản chất. Khi
trẻ phạm lỗi tại lớp học, các bạn chúng đều biết, và học sinh nào khi
phạm lỗi cũng đều bị kỷ luật như nhau. Dĩ nhiên, chúng ta không chấp
nhận tình trạng như giáo viên đối xử bất công, có hành vi nhục mạ, hay
hành hạ trẻ thái quá, xâm phạm đến nhân cách và sức khỏe của trẻ. Nhưng
kể tội, mắng chửi con trước mặt bạn bè thì lại là chuyện khác. Bạn bè
không biết được trẻ đã làm gì để bị như vậy, để rồi sẽ tò mò, tìm hiểu
hay có thể phê phán và đặc biệt là coi thường trẻ. Điều này lại càng làm
cho trẻ khó chịu hơn, và cảm thấy “mất uy tín” trước các bạn.
Tùy theo tính cách của trẻ mà sẽ có những phản ứng khác nhau. Trừ
những trẻ có cá tính nóng nảy sẽ phản ứng bùng nổ ngay, phần lớn trẻ sẽ
tỏ vẻ cam chịu, nhưng điều đó đôi khi còn có tác hại nghiêm trọng hơn vì
đó là những đợt sóng ngầm, hủy hoại nhân cách trẻ một cách chậm chạp
nhưng nặng nề. Trẻ sẽ trở nên xa cách
với bố mẹ, có hình ảnh xấu về những người mà chúng xem như thần tượng.
Điều nguy hiểm nhất là trẻ sẽ mất sự tự tin vào bản thân và không còn
biết tôn trọng những giá trị của chính mình.
Có nhiều bậc cha mẹ cho rằng khi nói về những điều tệ hại của con
trước mặt bạn bè sẽ làm cho chúng cảm thấy xấu hổ mà chừa. Đó là điều
hết sức sai lầm. Xấu hổ có thể có nhưng chừa bỏ thì chưa chắc, thậm chí
chúng còn tìm cách che đậy và biện minh những lỗi lầm, thiếu sót của
mình một cách tinh vi hơn. Hoặc trẻ lại cho rằng "đến nước này thì chẳng
còn gì để mất nữa" và coi những điều mà bố mẹ chê trách là những điều
chúng sẽ thực hiện nhiều hơn.
Nên tiếp đón con bạn một cách nhiệt tình
Nếu việc chê trách, phê bình hay trừng phạt con trước mặt bạn bè gây
mất tự tin và làm trẻ khó chịu chừng nào thì việc đón tiếp bạn bè của
con tại gia đình một cách nhiệt tình lại làm cho trẻ vui vẻ, thoải mái
và tạo cho chúng niềm tự hào chừng nấy. Nhiều
người cho rằng, nếu ta đón tiếp bạn bè của con mình một cách vui vẻ,
nhiệt tình sẽ khiến bọn trẻ coi thường, chúng sẽ lạm dụng để nghịch
ngợm, leo trèo hay có thái độ tự nhiên như ở nhà mình. Ngược lại, điều
đó sẽ khiến các em tôn trọng bạn nhiều hơn và có thái độ, ý thức hơn
trong các hành vi tại nhà bạn.
Việc đón tiếp cũng không nhất thiết phải quá vồ vập hay ra vẻ lịch
sự bề ngoài, vì điều này lũ trẻ sẽ nhận ra ngay, chỉ cần vui vẻ một cách
tự nhiên là đủ. Chúng ta cũng nên để cho trẻ được tự nhiên bằng cách đi
qua phòng khác hay làm các công việc trong gia đình bình thường chứ
không nhất thiết phải ngồi đó để trò chuyện hay ngồi đọc báo, xem TV gần
đấy như một cách “giám sát ngầm”.
Trong trường hợp con bạn còn nhỏ, việc tổ chức các buổi họp mặt vui
hay mừng sinh nhật tại gia đình với sự hiện diện của bạn bè của bé là
một điều rất hữu ích giúp bé tự tin, tuy có thể gây ra một số phiền toái
cho những phụ huynh thích sự sạch sẽ, trật tự trong nhà mình. Bạn
có thể nói với các bạn của con mình một cách vui vẻ là: “Nào, sau khi
vui chơi, các cháu sẽ giúp bác trả về vị trí những món đồ trong phòng
này chứ nhỉ?”. Sau đó chúng ta sẽ cùng bọn trẻ sắp xếp dọn dẹp lại căn
phòng, chứ không phải ngồi đó chỉ tay năm ngón, bắt các em phải cất
những gì chúng lôi ra để ngồi hay sử dụng.
Nếu điều kiện cho phép, chúng ta nên tổ chức việc học nhóm cho trẻ
bằng cách mời một vài người bạn của trẻ đến cùng học chung với con dưới
hình thức tự học hoặc với một giáo viên dạy kèm. Điều này sẽ giúp trẻ
quan tâm đến việc học và nâng cao lòng tự hào của trẻ về bố mẹ mình.
Tuy không tham gia, nhưng thỉnh thoảng chúng ta cũng nên trao đổi,
hỏi han với bạn của trẻ, điều này ngoài việc tạo được mối quan hệ tốt
còn giúp ta nhận ra những vấn đề mà các em đang quan tâm, có thể đó là
những điều không tốt lắm, để từ đó có những uốn nắn kịp thời.
Tán dương ưu điểm, chấp nhận khiếm khuyết của con
Con người ai cũng thích được khen, nhưng thật lạ là ai cũng rất
thích chê người khác. Người ta nói, nhìn thấy khuyết điểm của kẻ khác
thì dễ dàng hơn rất nhiều đánh giá ưu điểm của họ. Cũng thế, nhiều bố mẹ
dễ dàng nhận ra những hạn chế của con, con trai thì hậu đậu, vô tâm,
lười học, hay lý sự cùn với bố mẹ, còn con gái thì điệu đàng, bỏ hàng
đống tiền ra mua sắm những “hàng hiệu” mà lắm khi chỉ dùng qua vài lần
rồi xếp xó…
Thế nhưng khi hỏi về những ưu điểm của trẻ thì không ít phụ huynh
ngẩn ra, suy nghĩ mãi mà không biết. Cháu có thể không khéo tay, hay làm
đổ vỡ đồ vì bước vào cái tuổi “bỗng dưng… mà họ lớn” chân tay phát
triển nhanh khiến cho hệ thần kinh chạy theo không kịp, nên tỏ ra vụng
về, lúng túng. Thế nhưng, bố mẹ sai gì con cũng lúi húi làm. Tuy con hay
cãi, nhưng nếu nói đúng thì cũng biết nghe… Cô tiểu thư ở nhà tuy điệu
đàng, nhưng cũng chịu khó học, biết xuống bếp phụ mẹ nấu cơm, biết chỉ
bài học cho em trai. Vì thế, một nguyên tắc giúp trẻ tự tin hơn vào bản
thân là biết khích lệ, tán dương các ưu điểm của con và chấp nhận những
hạn chế mà hầu như trẻ nào cũng có.
Chúng ta không thổi phồng, không quá “đánh bóng” những ưu điểm của
trẻ, đại loại như “thằng bé nhà tôi năm nào cũng là học sinh xuất sắc,
nó lại còn rất giỏi về công nghệ thông tin nữa”, mà thực chất thì trong
lĩnh vực giáo dục hiện nay, các em học sinh yếu kém mới là “mặt hàng quý
hiếm”, còn giỏi công nghệ thông tin thực ra thì chỉ vào mạng chat hay
tải phim và game.
Ngược lại, khi chỉ nhìn thấy những khuyết điểm của trẻ, gây ra cho
con những mặc cảm, những so sánh mang tính thua thiệt với bạn bè, và
điều này không có lợi cho sự phát triển nhân cách của trẻ. Điều tệ hại
hơn nữa, thay vì giúp trẻ biết cách nâng cao và phát huy những giá trị
tích cực của mình với những câu góp ý đại loại như:
“Bố/mẹ biết là con đã cố gắng nhiều, đã đạt được những thành
tích tốt, điều đó là hết sức đáng khen. Bố mẹ tin tưởng là tuy còn có
một vài hạn chế, nhưng con sẽ có thể khắc phục được điều đó nếu con
muốn", hay:
“Con đã có nhiều cố gắng trong việc học, nếu như con cũng có
được những điều đó trong việc giúp bố mẹ tại gia đình thì thật là tuyệt,
phải không?”.
thì chúng ta phê phán con với những câu đại loại như:
“Bố/mẹ rất thất vọng về con, bao nhiêu đầu tư vào việc học mà
vẫn để thua sút bạn bè, đã thế lại còn hậu đậu nữa, đụng đâu đổ đó,
không biết sau này con xoay sở ra sao đây”, hay:
“Con tuy có cố gắng, nhưng còn rất thua nhiều đứa bạn trong lớp,
trong khi những đứa đó đâu có được điều kiện như con, cứ như thế này
thì chỉ có thế làm 'trâu chậm uống nước đục' thôi con ạ”. Cũng là một câu nói, tại sao lại không dùng những câu có giá trị tích cực?
Chuyên gia tâm lý Lê Khanh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét