Cạm bẫy khi khởi nghiệp kinh doanh

Với các bạn trẻ khởi nghiệp và điều hành doanh nghiệp, dự án… của mình, PHÁ SẢN là bước ngoặt khiến chúng ta sợ hãi, thậm chí ám ảnh khi trải nghiệm qua nó. Hiện tại tôi cảm thấy rất vui khi đã có kinh nghiệm về động danh từ này, một chút gói gém nào đó xin chia sẻ với các bạn.

Tôi cảm nhận phần đa số bạn trẻ giống như tôi khi khởi nghiệp: Quá tự tin vào chính mình và phương án của mình. Cạm bẫy này thật ngọt ngào.

Cuốn sổ tay Phá Sản của tôi bắt đầu từ trang Vay Vốn

Nhỏ lớn được mọi người tin tưởng vào năng lực cũng như yếu tố con người, nên tôi vay được 150 triệu với phương án vay của một người khác. Thầm khen mình một chút, tôi tự đặt cho mình cái cạm bẫy đầu tiên khi bắt tay vào điều phối khối tài chính này.

Ba nguyên tắc bất di bất dịch mà chúng ta đều biết:

1. Phương Án,

2. Con người,

3. Tài chính

Là ba huyết mạch then chốt cho mọi dự án hình thành và phát triển, tùy vào thời điểm nào trong dự án cũng như khi mô hình dự án vận hành mà những yếu tố trên, thay đổi lên thành tiên quyết tại thời điểm đó.

Tôi đặt cho mình bước đi sai đầu tiên khi đặt nhẹ yếu tố thứ hai và một phần yếu tố thứ nhất. Khi đó, tôi chỉ đơn giản nghĩ: Chỉ thiếu tiền, có tiền là mọi thứ OK cả thôi. Và tôi tin chắc rằng có rất nhiều nhiều bạn sẽ khẳng định như tôi khi đó. Sau này tôi cũng có khá nhiều dịp phỏng vấn, cũng như trao đổi với nhiều bạn trẻ đi sau, cũng như một vài bạn đi trước, thì đa phần khẳng định: Chỉ thiếu tiền mà thôi. Và tôi cảm nhận phần đa số giống như tôi khi khởi nghiệp: Quá tự tin vào chính mình và phương án của mình. Cạm bẫy này thật ngọt ngào.

Thật là dễ dàng lọt vào cái hố này khi chúng ta kha khá một chút về cộng trừ nhân chia, một chút kinh nghiệm và một chút quan hệ khi sử dụng đồng vốn của mình. Đơn giản làm sao khi tôi cầm viết mà đạo hàm, rồi tích phân một chút…bán sỉ lãi gộp 5-8%, bán lẻ 15-20% với khởi điểm 2-3 nhân viên kinh doanh chạy doanh số tầm 100-150 triệu/sale và sale tăng mỗi tháng một người liên tục trong 12 tháng đầu, rồi dịch vụ, rồi xuất khẩu…

Tôi và các bạn trong cái vũng của mình thầm bắt tay nhau lượng hóa công việc một cách mỹ miều.

Dự án tôi khởi tạo khi đó là kinh doanh máy tính, sản xuất hàng mỹ nghệ xuất khẩu và thương mại điện tử là công việc mà tôi có đôi chút kiến thức. Khối vốn cho giai đoạn sập vào cái hố ngọt ngào đầu tiên khi ấy tầm 400 triệu. Suýt chút nữa thì tôi đã chẳng bao giờ lên nổi cái hố đó. Chợt nhận ra những sai lầm của tuổi trẻ thường mắc phải là quá nôn nóng, giỏi cộng trừ nhân chia và tự tin đôi khi một cách thái quá. Một chút khiêm tốn, cẩn trọng sẽ chẳng ai bảo là chúng ta thiếu nhiệt huyết và tinh thần của tuổi trẻ cả.

Tôi chợt nhận ra người thầy khó tính của tôi khi xưa dạy Vật lý chỉ cho tôi điểm 1 và 0. Có khi làm xong gần hết, chút lỗi nhỏ ông cũng cho tôi 0. Tôi có lúc oán ông, và để rồi một buổi chiều sau Phá Sản tôi được ông xoa đầu và bảo: Vẽ trên giấy có thể cho mạch điện sai, nhưng bắt tay vào làm, sai lầm trên giấy có thể phá hủy cả một tòa nhà và thậm chí…

Vâng, có thể ví von rằng khởi nguyên và kết thúc của mọi khủng hoảng đều xuất phát từ vấn đề tài chính. Chúng ta đều biết rằng, xây dựng thành công một mô hình thương mại, sản xuất nào cũng cần phải có quá trình, thường là mất một quá trình không dưới 3 năm. Cuộc marathon này nếu phân phối sức không hợp lý, đặc biệt là tài chính chúng ta có thể chẳng bao giờ về đến đích được. Thường những dự án trẻ không trù bị cho mình một kế hoạch rút êm thấm khi khủng hoảng, hoặc thậm chí không có phương án nào cả, chỉ toàn là màu hồng. Điều tai hại này đốt dần mòn quỹ tài chính khi đưa ra các phương án cấp cứu không trù bị hoặc chuẩn bị sơ sài.

Có thể bạn cho rằng, tôi chưa bao giờ khủng hoảng. Bạn đủ tự tin....nhưng tôi cho rằng ai cũng có sai lầm cả, vậy hãy thử nhắm mắt và tưởng tượng nếu số vốn bạn đầu tư ban đầu hết sạch, khách hàng của bạn không mua hàng của bạn nữa, nhân viên của bạn bị đối thủ kéo hết về với họ....bạn sẽ xử lý thế nào.

Và khi bạn đặt dấu chấm than: Phá Sản, bạn sẽ ra sao??? Bạn có công nhận rằng đi bệnh viện vào khoa cấp cứu chi phí bao giờ cũng cao hơn đi khám định kì rất nhiều. Bài học cuộc sống quá cơ bản. Nhưng con người ta khi sức khỏe bề ngoài có vẻ kha khá thì có mấy ai trù bị cho mình những động thái khi phải vào bệnh viện chứ đừng nói là đi cấp cứu. Hậu quả của nó dĩ nhiên là: Kinh Khủng.

Ngẫu hứng cũng là một cạm bẫy đáng sợ

Một nhân viên kinh doanh website và quảng cáo có thể cho bạn cả một bầu trời đầy hoa nào là thương hiệu và sản phẩm của bạn có thể đi khắp nơi trên thế giới, rằng người tiêu dùng sẽ chạm vào bạn thông qua các kênh của họ… Một doanh nghiệp trẻ của một người trẻ thường dễ vung tay chi những khoản chi “nho nhỏ” không dự liệu có khi không lượng sức mình. Cá nhân tôi từng chi hơn chục triệu cho việc quảng cáo mà bản thân mình chưa có kiến thức, cũng như dự liệu cho việc này. Tôi hầu như chỉ nhận được những “lời khen” đến ngọt miệng của bạn bán quảng cáo đó mà thôi. Và những việc làm mang tính ngẫu hứng tương tự có thể đốt quĩ tiền khởi nghiệp hạn hẹp của chúng ta đến êm ái mà khi nhận ra có thể là quá trễ. Một mặt bằng “đẹp” cao hơn một chút, một cuộc “tiếp khách” nới tay… hãy cẩn thận vì đó là những cái hố cắm đầy hoa thơm.

Trang tiếp theo trong cuốn sổ tay của tôi là Lựa Chọn Đối Tác

Trước đây, hiện tại và sau này với tôi luôn một quan điểm là No Boss, không có khái niệm chủ - tớ. Chúng ta đều là những người làm thuê, khác biệt một chút của những người bỏ vốn, trí não....những người đầu tư nhiều hơn và chịu rủi ro nhiều hơn so với những người khác. Chi phí cơ hội cao hay thấp hơn nhau mà thôi, ôi cũng về một bến cả. Và với quan niệm này, tôi tự tin lựa chọn cho mình những đối tác để phát triển dự án của mình.

Nhưng, lựa chọn Đúng Đối Tác và Đúng Thời Điểm để chọn Đối Tác A hay B lại là vấn đề mang tính then chốt, nó quyết định sự thành bại của dự án.

Tôi đã từng có những Thời Điểm lựa chọn Sai, tôi hiểu cảm giác này và luôn nghiền ngẫm về nó. Đối Tác được lựa chọn Sai Điểm khi đó là những người bạn Cấp 3 của tôi. Khi đó chúng tôi quá trẻ, tư duy có phần nào “vĩ đại”, chưa hình dung được cho mình những phức tạp trong mối quan hệ này, dẫu trước đó chúng tôi ăn cùng nhau, ở cùng nhau và có biết bao kỷ niệm chẳng bao giờ phai được. Hệ quả là chúng tôi mất nhau.

Tôi mất 4 người bạn, và mất cả một thời gian khủng hoảng về các mối quan hệ Bạn Bè thời cắp sách theo cái kiểu - chim sợ cành cong. Hãy thật cẩn trọng và lựa chọn cho mình những trái tim nhiệt huyết, bền bỉ và có tư duy sâu sắc! Đó là châm ngôn của tôi hiện tại khi chung bước với Đối Tác. Tri kỷ chỉ có thể là cùng chung Nền Tảng và Ý Chí.

Tôi vẫn phân tích khi có cơ hội về Bill và Paul (đồng sáng lập Microsoft) hay Hai Bạn làm nên Google…và đôi khi lãng mạn một chút, tôi thường đọc lại giai thoại Bá Nha và Tử Kỳ cho chính mình - một đàn và một lỗ tai. Thật thú vị.

Lẽ dĩ nhiên, còn rất nhiều yếu tố nếu không nói là đầy rẫy các bài học được viết thành sách. Nhưng với những người trẻ khởi nghiệp, tôi cho rằng đánh giá và lượng hóa được các cạm bẫy trên là một trong những trải nghiệm khá tốt, các bạn có thể giả lặp cho mình tư duy trước, để khi chạm phải hoặc có ngã cũng sẽ đỡ đau hơn. Vì ngã là điều chắc chắn mỗi đứa trẻ trước khi trở thành Ronaldo đều trải qua cả. Có khác chăng một chút là ở những cầu thủ chuyên nghiệp, họ thường học cách té trước.

Với những trải nghiệm may mắn bé nhỏ của mình, hiện tại với dự án sản xuất Bàn Gỗ Mlucky và chuột May Mắn KunKun, tôi và các đồng nghiệp tự tin hơn, và biết điều phối bao nhiêu là hợp lý cho marketing, bao nhiêu cho sản xuất, phát sinh, nhân sự và xử lý khủng hoảng…tôi cũng nhận ra rằng mình chỉ cần thực hiện tốt những công việc cần phải làm tiên quyết, và rèn luyện cho mình tư duy của một người làm qui hoạch từ những điều nhỏ nhất, vừa sức. Quan trọng hơn là chúng tôi biết đánh giá tiềm lực, rủi ro và phối hợp với nhau tốt hơn lên rất nhiều từ những sai lầm trước đây. Chúng ta không thể nào một lúc xây dựng một mô hình vĩ đại, nhưng hãy thực hiện những bước đi nhỏ, vững chắc và hướng đến hoàn thiện nó với một tầm nhìn vĩ đại.

Trong khả năng có thể của mình, tôi sẽ chia sẻ với các bạn nhiều hơn. Và những sai lầm cũng như khủng hoảng của mình trước đây, tôi chẳng bao giờ mong các bạn sau tôi lại lặp lại nó như việc sai hoài chính tả cũng như cộng trừ nhân chia trong trường học, vì cái giá của nó không phải ai cũng chấp nhận và vượt qua được. Hạn chế được bao nhiêu và kế thừa cho những người bước tiếp là điều tôi vẫn luôn cố gắng để có thể sẻ chia.

Ước mơ của tôi không phải là những người giàu nhất, giỏi nhất hay nổi tiếng nhất. Nó đơn giản lắm, là người hạnh phúc và sẻ chia hạnh phúc ấy cho cộng đồng mà tôi được sinh ra, lớn lên và phát triển.

Chúc các bạn luôn hạnh phúc và thành đạt.

Đỗ Bá Huy - KKG - Kẻ húc đầu vào tường  (VnExpress)